Blog

Syndrom ras brachycefalicznych (BOAS, z ang. Brachycephalic Obstructive Airway Syndrome) to zespół wad anatomicznych górnych dróg oddechowych typowy dla ras krótkoczaszkowych. Niedostosowanie ilości i układu tkanek miękkich do zredukowanej struktury kostnej prowadzi do oporów oddechowych, przewlekłych zmian funkcjonalnych oraz potencjalnie do dekompensacji układu oddechowego.

Choć większość literatury i klinicznych opisów dotyczy psów ras brachycefalicznych, syndrom ten bywa również opisywany u kotów ras o spłaszczonej głowie (np. pers, egzotyczny krótkowłosy).

Do ras psów często wymienianych jako narażone należą: mops, buldog francuski, buldog angielski, pekińczyk, cavaliers, shih tzu, boston terrier, bokser (częściowo) i inne.

U kotów: persy, egzotyczne (krótkowłose odmiany persa), niektóre odmiany brytyjskie krótkowłose, szkockie foldy o budowie bardziej „spłaszczonej” niż typowe.

W syndromie ras brachycefalicznych występuje kaskada wad anatomicznych, które mogą współistnieć i wzajemnie się zaostrzać:

• Zwężenie nozdrzy przednich - skrzydełka nosa (chrząstki skrzydłowe) mogą być niedorozwinięte, zbyt słabe, wiotkie lub nadmiernie przerośnięte, co prowadzi do zmniejszenia przekroju otworów nosowych i zwiększenia oporu inspiracyjnego.
• Wydłużone i pogrubione podniebienie miękkie - nadmiar tkanki podniebienia miękkiego (część tylna) nachodzi na krtań, może ograniczać światło gardła i prowadzić do turbulentnego przepływu powietrza.
• Zapadanie kieszonek krtaniowych - z powodu nadciśnienia wdechowego i przeciążeń tkankowych kieszonki mogą się wciągać do wnętrza światła krtani ograniczając przepływ powietrza.
• Zaburzenia struktury i stabilności krtani i tchawicy - przewlekłe przeciążenia mogą prowadzić do ścieńczenia chrząstek krtaniowych, wiotkości tkanek lub nawet zapadania struktur tchawicy w odcinku szyjnym.
• Dodatkowe zmiany wtórne - obrzęki, zapalenie spojówek i gardła, zmiany adaptacyjne błony śluzowej dróg oddechowych, zwiększone wysięki torujące światło, mechaniczne zmiany wywołane przewlekłym przepływem turbulentnym powietrza.

Na skutek zmniejszonego przekroju dróg oddechowych generowane jest większe podciśnienie wewnątrz klatki piersiowej przy wdechu, co „zasysa” tkanki miękkie do światła, pogłębiając zwężenie. Przewlekły stres mechaniczny i przeciążenia prowadzą do remodelingu tkanek miękkich, włóknienia, osłabienia struktur podporowych, co utrwala defekt.

Wysokie temperatury, wysiłek, stres emocjonalny nasilają objawy, ponieważ wymagają większego przepływu powietrza, co z kolei nasila opór i przeciążenia dróg oddechowych.

Z czasem może dochodzić do wtórnych skutków: hipoksji, hiperkapnii, przeciążenia sercowo-naczyniowego, a nawet obrzęku płuc w sytuacjach krytycznych.

Obraz kliniczny BOAS jest zmienny w zależności od stopnia nasilenia zmian anatomicznych, wieku, masy ciała i warunków środowiskowych.

• Głośne oddychanie, chrapanie, furkot przy wdechu i wydechu
• Sapanie, otwieranie pyska w trakcie oddychania („uśmiech” oddechowy)
• Duszność przy wysiłku, nawet lekkim
• Świsty, szmery oddechowe
• Zasinienie błon śluzowych (sinica) w stanach dekompensacji
• Omdlenia lub zasłabnięcia w sytuacjach wysiłkowych lub upału
• Wymioty, regurgitacje po posiłkach (często związane z obciążeniem układu oddechowego)
• Krztuszenie się podczas jedzenia lub picia
• Zmniejszona tolerancja cieplejszego klimatu, szybkie przegrzewanie

Objawy często ujawniają się lub zaostrzają przy wstawaniu rano, wysiłku fizycznym (chodzenie, zabawa), wysokiej temperaturze lub wilgotności, stresie, emocjach, przy zbyt dużej masie ciała (otyłość pogarsza sytuację).

Diagnostyka syndromu brachycefalicznego obejmuje kilka etapów:

• Wywiad od właściciela: objawy oddechowe, czas ich pojawienia się, modulacja (nasilenie w upale, wysiłku)
• Ocena budowy czaszki i nosa: skrócona twarz, wygląd nozdrzy
• Ocenę drożności nozdrzy (badanie obustronne)
• Ogląd gardła, badanie laryngoskopowe (w znieczuleniu lub sedacji)
• Ocena ogólna: stan nawodnienia, obciążenie układu krążenia
• Badania obrazowe i endoskopowe - Rynoskopia / laryngoskopia / bronchoskopia - ocena struktur nosa, podniebienia, krtani i tchawicy, radiografia (RTG) szyi i klatki piersiowej - ocena zwężenia tchawicy, ewentualne zmiany wtórne, tomografia komputerowa (CT) — bardziej precyzyjna ocena anatomii nosa, przegrody nosowej, struktury kostno‑miękkiej
• Badania hematologiczne i biochemiczne, w celu wykluczenia chorób współistniejących

W literaturze stosuje się klasyfikacje stopnia nasilenia BOAS (łagodny, umiarkowany, ciężki), biorąc pod uwagę objawy kliniczne i ocenę funkcjonalną dróg oddechowych. Przykładowo, zaburzenia tylko podczas wysiłku to stadium łagodne; stała duszność to stadium ciężkie.

Terapia BOAS ma charakter kompleksowy - nie wystarcza sam zabieg chirurgiczny; należy łączyć leczenie zachowawcze, chirurgiczne i działania wspomagające.

• Ograniczenie masy ciała u zwierząt otyłych - redukcja tkanki tłuszczowej zmniejsza obciążenie dróg oddechowych
• Unikanie stresu, nadmiernego wysiłku i ekspozycji na wysoką temperaturę
• Podawanie leków pomocniczych: leki przeciwzapalne (w stanach zapalnych), mukolityki, środki zmniejszające obrzęk błony śluzowej (ostrożnie)
• Monitorowanie i kontrola infekcji dróg oddechowych (np. antybiotykoterapia w razie wtórnych zakażeń)
• Ograniczenie czynników drażniących (dym, kurz)

Postępowanie chirurgiczne / korekcyjne, którego celem interwencji chirurgicznych jest zmniejszenie oporów przepływu powietrza poprzez korekcję anatomicznych przeszkód:

• Poszerzenie nozdrzy - usunięcie nadmiaru tkanki skrzydełek nosa, korekta kształtu nozdrzy, by zwiększyć przekrój otworów nosowych i zmniejszyć opór.
• Skrócenie / resekcja podniebienia miękkiego - usunięcie nadmiernej długości lub objętości podniebienia miękkiego, które blokuje światło gardła.
• Usunięcie zapadniętych kieszonek krtaniowych - w przypadkach, w których kieszonki wpuklają się do światła krtani, ich usunięcie może odsłonić przestrzeń oddechową.
• Zabiegi wspierające krtani / tchawicy (w przypadkach wtórnych zmian) - w niektórych przypadkach stosuje się techniki wzmacniające chrząstki krtaniowe lub stabilizujące tchawicę, jeśli doszło do wiotkości lub zapadania.

Zabiegi te nie są „pełnym wyleczeniem” BOAS, ale mają na celu znaczące zmniejszenie objawów i poprawę komfortu życia. Żadna operacja nie usuwa wszelkich defektów - natomiast może zmniejszyć skutki patologii.

Ze względu na ryzyko związane z deformacjami dróg oddechowych, procedury chirurgiczne u pacjentów z BOAS wymagają szczególnej uwagi anestezjologicznej.

Profilaktyka BOAS w praktyce hodowlanej i leczniczej ma kluczowe znaczenie, zwłaszcza przy wyborze genetyki i opiece nad osobnikami młodymi.

W opiece nad zwierzęciem domowym, ważne są wczesne badania kontrolne szczeniąt/kociąt ras brachycefalicznych - ocena drożności nozdrzy, wyglądu podniebienia, unikanie nadwagi minimalizacja stresu i ograniczenie czynników zaostrzających (ciepło, wysiłek), monitorowanie pierwszych objawów oddechowych - chrapanie, sapanie, intol­erancja wysiłku.

Właściciele ras brachycefalicznych powinni być świadomi, że objawy jak chrapanie czy sapanie nie są „normalne dla rasy”, lecz mogą świadczyć o patologii wymagającej interwencji.